دکتر ذبیح‌الله صفا در تاریخ ادبیات در ایران درباره ویژگی‌های شعر این دوره چنین می‌نویسد: زندگی مرفه غالب گویندگان این عصر و معاشرت با امرا و وزرا و رجال ثروت‌مند و خوش‌گذرانی‌های آنان در مجالس پر شکوه، وسیله بزرگی شده است برای آنکه در شعر این عهد همواره صحبت از کامرانی‌ها و عیش‌ها و عشرت‌ها شود و کم‌تر از ناکامی و نامرادی و یأس و بدبینی و انزوا و انقطاع از خلق و نظایر این مسائل در آن سخن رود. دیگر اینکه وضع زندگی شعرا و اوضاع اجتماعی و احوال مختلف اجتماعات

در مورد اوضاع مطلوب اقتصادى و تجارى ماوراءالنهر و رفاه نسبى مردم در عهد سامانیان لازم به ذکر است این وضع مطلوب تا اخر عمر دولت سامانیان استمرار نیافت. چه عواملى موجب بروز این مسئله شد و این موضوع چه پیامدهائى را در برداشت؟ در پاسخ به این سؤال دو دلیل عمده را مى‌توان برشمرد یکى افزایش هزینه دولت و دیگر کاهش درآمد آن. اما از مهم‌ترین عوامل افزایش هزینه دولت ایجاد نظام گسترده دیوانى بود که باعث استخدام شمار زیادى از کارمندان حقوق بگیر شد و همچنین تشکیل و

طرح‌های گُل‌دار پیچ در پیچ روی چوب که بعدها روی سنگ نیز ایجاد شد، چندین نمونه زیبا از درهای کَنده‌کاری شده دوره سامانی در موزه‌ای در روسیه است . گزارشی نیز درباره بهره‏گیری از چوب مشبّک در بناها و کوچه‌های سنگ‌فرش و قرای» پیوسته به هم در صورة ‌الارض وجود دارد . آلت موسیقی تازه‌ای به نام شاهرود» که شاید نوعی چنگ بوده است، بنابر روایتی در دوره سامانیان در سمرقند (299 ه/ 912م) اختراع و بر شمار آلاتی چون عود، سه‌تار، رباب و.

امیران سامانی علاوه بر تأکید بسیار بر رونق فضای علمی ـ و خصوصاً علوم شرعی و عقلی ـ در گستره حکومتی خویش، هم‌چنین در دوران قدرت خود، بسیاری از آداب و رسوم دیرین ایرانیان را که در خراسان و ماوراء‌النهر باقی مانده بود، بار دیگر احیا کردند. به زبان فارسی و نظم و نثر علاقه فراوان نشان دادند و کتب گران‌بها و سودمندی نظیر تاریخ طبری و کلیله و دمنه عبدالله بن مقفع به دستور آنان ترجمه شد. هم‌چنین باید رستاخیز واقعی نظم و نثر و ادب فارسی را در عهد سامانیان دانست.

معماری در عصر سامانیان نیز چنین وضعی داشت و بناها تلفیقی از شیوه خراسانی و رازی بودند و به مرور زمان شیوه رازی جایگزین شیوه خراسانی شد. پذیرش نهایی اسلام امنیت مناسبی را به وجود آورد و موجب شد که شالوده اقتصادی لازم برای نیروهای خلّاق فراهم آید. مقارن با نیمه دوم قرن سوم یک دگرگونی اصیل ایرانی در خراسان (در آن زمان ماوراءالنهر و افغانستان کنونی جزء خراسان بود.) تکوین یافت. در این منطقه با وجود حکومت سامانیان که در بخارا و سمرقند فرمان می راندند، فرهنگ تازه